Sức khỏe sinh sản
Bệnh Quai Bị Ở Nam Giới: Nguy Cơ Gây Vô Sinh và Cách Phòng Tránh
Bệnh quai bị là một bệnh truyền nhiễm phổ biến, thường gặp ở trẻ em nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến người lớn, đặc biệt là nam giới. Nếu không được điều trị kịp thời, quai bị có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, trong đó có nguy cơ vô sinh. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về bệnh quai bị, cách nhận biết, nguy cơ gây vô sinh ở nam giới và biện pháp phòng tránh hiệu quả.
1. Bệnh Quai Bị Là Gì?
Bệnh quai bị (Mumps) do virus Paramyxovirus gây ra, lây truyền qua đường hô hấp khi tiếp xúc với nước bọt hoặc dịch tiết mũi họng của người bệnh. Bệnh thường xuất hiện thành dịch vào mùa đông – xuân.
Triệu chứng điển hình của quai bị:
- Sưng đau một hoặc hai bên tuyến nước bọt mang tai.
- Sốt cao (38-40°C), mệt mỏi, nhức đầu.
- Đau họng, khó nuốt, chán ăn.
- Ở một số trường hợp, virus có thể tấn công vào các cơ quan khác như tinh hoàn, buồng trứng, não hoặc tụy.
Bệnh quai bị hiếm gặp ở trẻ dưới 2 tuổi và thường xuất hiện ở trẻ từ 2 tuổi trở lên, đặc biệt là ở thanh thiếu niên. Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới. Tỷ lệ mắc quai bị tăng dần theo độ tuổi và đạt đỉnh trong khoảng 10-19 tuổi. Sau khi nhiễm bệnh, cơ thể thường tạo ra kháng thể giúp bảo vệ suốt đời. Người lớn cũng có thể mắc bệnh nếu chưa được tiêm vắc-xin hoặc chưa từng bị quai bị trước đó.
2. Nguy Cơ Gây Vô Sinh Ở Nam Giới
Không phải tất cả nam giới mắc quai bị đều bị vô sinh. Tuy nhiên, nếu quai bị gây ra viêm tinh hoàn (orchitis), đặc biệt là viêm cả hai bên tinh hoàn, thì nguy cơ vô sinh sẽ tăng cao.
Chú ý: Nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì có nguy cơ cao gặp biến chứng viêm tinh hoàn, dẫn đến teo tinh hoàn và vô sinh.
Tại sao quai bị gây vô sinh?
- Khoảng 20-30% nam giới trưởng thành mắc quai bị bị viêm tinh hoàn, thường xảy ra sau khi sưng tuyến mang tai 7-10 ngày.
- Virus tấn công làm sưng, đau tinh hoàn, có thể gây xơ hóa, teo tinh hoàn, ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.
- Nếu cả hai tinh hoàn đều bị tổn thương, nguy cơ vô sinh vĩnh viễn rất cao.
Dấu hiệu viêm tinh hoàn do quai bị:
- Sưng, đau dữ dội một hoặc hai bên tinh hoàn.
- Sốt cao, buồn nôn.
- Da bìu đỏ, nóng.
3. Cách Phòng Tránh Quai Bị và Biến Chứng Vô Sinh
a. Tiêm vắc-xin phòng quai bị
- Vắc-xin MMR (phòng sởi – quai bị – rubella) là biện pháp hiệu quả nhất.
- Trẻ em nên tiêm 2 mũi: Mũi 1 lúc 12-15 tháng, mũi 2 lúc 4-6 tuổi.
- Người lớn chưa tiêm phòng hoặc chưa mắc bệnh nên tiêm bổ sung.
b. Cách ly và vệ sinh phòng bệnh
- Tránh tiếp xúc với người bệnh.
- Đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên.
- Không dùng chung đồ dùng cá nhân (khăn mặt, bàn chải, ly uống nước).
c. Xử lý khi mắc quai bị
- Nghỉ ngơi, uống nhiều nước, ăn thức ăn mềm.
- Chườm ấm vùng mang tai để giảm sưng.
- Dùng thuốc hạ sốt (Paracetamol), tránh dùng Aspirin vì nguy cơ gây hội chứng Reye.
- Theo dõi biến chứng: Nếu có dấu hiệu viêm tinh hoàn, đau bụng, co giật, cần đến bệnh viện ngay.
4. Vô sinh – hiếm muộn do biến chứng qiai bị có con được không?
Việc chữa trị vô sinh do bệnh quai bị phụ thuộc vào mức độ tổn thương tinh hoàn. Nếu tinh hoàn bị viêm nặng và teo hoàn toàn, khả năng phục hồi rất thấp. Tuy nhiên, nếu tổn thương không quá nghiêm trọng, vẫn có thể có các phương pháp hỗ trợ sinh sản.
Khả năng điều trị vô sinh do quai bị
- Nếu tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng (dù ít):
- Dùng thuốc hỗ trợ sinh sản: Một số loại thuốc có thể kích thích tinh hoàn sản xuất tinh trùng tốt hơn.
- Thay đổi lối sống: Chế độ ăn uống lành mạnh, tránh rượu bia, thuốc lá giúp cải thiện chất lượng tinh trùng.
- Điều trị hormone: Nếu thiếu testosterone hoặc rối loạn nội tiết, bác sĩ có thể chỉ định điều trị.
- Nếu tinh hoàn không còn sản xuất tinh trùng:
- Thủ thuật lấy tinh trùng (TESE, PESA, Micro-TESE): Nếu tinh hoàn còn một số lượng nhỏ tinh trùng, bác sĩ có thể phẫu thuật lấy ra để dùng trong thụ tinh ống nghiệm (IVF).
- Thụ tinh nhân tạo bằng tinh trùng hiến tặng: Nếu không còn tinh trùng, đây có thể là một lựa chọn.
Lưu ý quan trọng:
- Không phải ai bị viêm tinh hoàn do quai bị cũng vô sinh. Nếu bạn lo lắng về khả năng sinh sản, nên đi khám nam khoa để kiểm tra tinh dịch đồ và chức năng tinh hoàn.
- Nếu đã bị quai bị, việc kiểm tra sức khỏe sinh sản càng sớm càng tốt để có hướng điều trị phù hợp.
5. Câu hỏi thường gặp
Dấu hiệu viêm tinh hoàn do quai bị?
Sưng, đau dữ dội một hoặc hai bên tinh hoàn.
Sốt cao, buồn nôn, ớn lạnh.
Da bìu có thể đỏ, căng bóng.
Xuất hiện sau khi sưng tuyến nước bọt khoảng 7-10 ngày.
→ Cần đi viện ngay để được điều trị kịp thời, giảm nguy cơ teo tinh hoàn.
Sau quai bị bao lâu thì biết có bị vô sinh không?
Sau 6 tháng – 1 năm, nên làm tinh dịch đồ để kiểm tra số lượng và chất lượng tinh trùng.
Nếu tinh dịch đồ bất thường (ít tinh trùng, tinh trùng yếu hoặc không có), cần khám chuyên khoa nam học để tìm giải pháp hỗ trợ sinh sản.
Bị quai bị rồi có bị lại không? Có miễn dịch suốt đời không?
Thông thường, sau khi mắc quai bị, cơ thể sẽ miễn dịch suốt đời.
Tuy nhiên, một số ít trường hợp có thể tái nhiễm do hệ miễn dịch yếu hoặc chủng virus khác.
Cách tốt nhất là tiêm vaccine phòng bệnh (MMR).
Cách phòng tránh biến chứng vô sinh do quai bị?
Tiêm vaccine MMR (2 liều: mũi 1 lúc 12 tháng tuổi, mũi 2 lúc 4-6 tuổi).
Nếu đang mắc quai bị:
Nghỉ ngơi, uống nhiều nước.
Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm (theo chỉ định bác sĩ).
Chườm mát tinh hoàn nếu bị sưng, mặc quần lót nâng đỡ.
Tái khám ngay nếu có dấu hiệu viêm tinh hoàn.
Đã bị teo tinh hoàn do quai bị thì có con được không?
Vẫn có cơ hội nhờ các phương pháp hỗ trợ sinh sản:
TESA/TESE: Lấy tinh trùng trực tiếp từ tinh hoàn nếu không có trong tinh dịch.
IVF (Thụ tinh trong ống nghiệm): Kết hợp tinh trùng và trứng trong phòng thí nghiệm.
IUI (Bơm tinh trùng vào tử cung): Nếu tinh trùng yếu nhưng vẫn có thể di chuyển.
→ Cần thăm khám bác sĩ chuyên khoa sinh sản để được tư vấn cụ thể.
Phụ nữ bị quai bị có ảnh hưởng sinh sản không?
Biến chứng viêm buồng trứng hiếm gặp hơn nhưng vẫn có thể gây rối loạn kinh nguyệt hoặc khó thụ thai.
Nếu đang mang thai mắc quai bị, nguy cơ sảy thai hoặc sinh non tăng, cần theo dõi sát sao.
6. Kết Luận
Bệnh quai bị ở nam giới có thể dẫn đến vô sinh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tiêm vắc-xin là cách phòng bệnh hiệu quả nhất. Nếu nghi ngờ mắc quai bị, cần đi khám sớm để tránh biến chứng nguy hiểm.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp thông tin hữu ích giúp bạn hiểu rõ về bệnh quai bị và cách bảo vệ sức khỏe sinh sản. Nếu có triệu chứng bất thường, hãy thăm khám bác sĩ ngay!